Samodzielnie oświadczenie co do spadku może złożyć osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnej czyli osoby pełnoletnie. Powołani do dziedziczenia małoletni oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo składają oświadczenie co do spadku przez swojego przedstawiciela ustawowego. Na przyjęcie spadku wprost w imieniu osoby nie mającej pełnej zdolności do czynności prawnej, potrzebna jest zgoda sądu opiekuńczego. Należy zaznaczyć, że brak takiej zgody pociąga za sobą nieważność oświadczenia złożonego przez przedstawiciela ustawowego.
Sytuacja spadkobiercy przed przyjęciem spadku
Spadkobierca nabywa spadek z mocy prawa w chwili śmierci spadkodawcy. Nabycie to jednak nie ma charakteru definitywnego ze względu na możliwość odrzucenia spadku.
Do chwili złożenia o oświadczenia co do spadku lub upływu takiego terminu sytuacja prawna spadkobiercy odznacza się pewnymi cechami szczególnymi:
- Ponosi on odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku
- Nie może on zbyć spadku ani udziału w spadku
- Wydanie przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku jest uzależnione od złożenia stosownego oświadczenia przez spadkobiercę
Oświadczenie o przyjęciu i odrzuceniu spadku
Przyjęcie spadku może nastąpić przez złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe (przyjęcie proste) bądź oświadczenia o przyjęciu spadku z ograniczeniem odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza).
Należy zaznaczyć że złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku powoduje definitywne nabycie praw i obowiązków wchodzących w skład majątku spadkowego przez spadkobiercę.
Natomiast odrzucenie spadku, powoduje, że spadkobierca traci prawa i obowiązki wschodzące w skład spadku. Jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.
Przyjęcie lub odrzucenie spadku w zasadzie musi obejmować całość przypadającego spadkobiercy spadku. Niedopuszczalne jest dokonanie pod warunkiem lub zastrzeżeniem terminu.
Rozwiązania takie wynikają z faktu, że przy dziedziczeniu następuje sukcesja generalna – spadkobierca wchodzi w ogół praw i obowiązków zmarłego. Nie jest więc możliwe nabycie części praw i obowiązków.
Termin do złożenia woli
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może zostać złożone w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Złożenie oświadczenia po upływie terminu nie powoduje żadnych skutków prawnych. Upływ terminu jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Jeżeli spadkobierca nie ma zdolności do czynności prawnych, termin sześciomiesięczny rozpoczyna bieg od chwili w której o tytule powołania spadkobiercy dowiedział się jego przedstawiciel ustawowy.
Sposób złożenia oświadczenia
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć:
1. Przed notariuszem, przy czym wybór notariusza zależy od spadkobiercy,
2. W sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu spadkobiercy,
3. W toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku – w sądzie spadku.